İktibas Ne Demek? Öğrenme Sürecinde Anlam Yaratmanın Pedagojik Gücü
Öğrenmenin Dönüştürücü Gücü
Bir eğitimci olarak, her gün öğrencilerimin gözlerinde yeni bir şey öğrenmenin heyecanını görürüm. Öğrenme süreci, sadece bilgiyi edinmekten çok daha fazlasıdır; bir düşünme, anlama ve yeniden şekillendirme sürecidir. Öğrenme, hem bireylerin hem de toplumların dönüşümünü mümkün kılan bir araçtır. Her öğrenci, dünyayı kendi bakış açısıyla algılar, ancak eğitim, bu bakış açılarının birleşerek daha geniş bir anlam kazanmasını sağlar.
Bu yazıda, dilde sıkça karşımıza çıkan bir terim olan “iktibas”ı pedagojik bir bakış açısıyla ele alacağız. “İktibas ne demek?” sorusu, aslında eğitimde ve öğrenmede neyin önemli olduğunu sorgulatan bir sorudur. Bu kavramı öğrenme teorileri, pedagojik yöntemler ve bireysel/toplumsal etkiler çerçevesinde inceleyecek ve anlamını keşfederken pedagojik açıdan nasıl kullanıldığını tartışacağız.
İktibas Nedir? Kavramın Temeli
İktibas, Arapçadan Türkçeye geçmiş bir kelimedir ve “alıntı yapma” veya “alıntı almak” anlamında kullanılır. Genellikle bir yazıdan, konuşmadan veya başka bir kaynaktan, belirli bir kısmın aynen alınarak kullanılmasına denir. İktibas, yalnızca yazılı bir metinden alıntı yapmakla sınırlı değildir; aynı zamanda bir düşüncenin, bir kelimenin veya bir teorinin birebir alınıp aktarılması da iktibas kapsamına girer.
Örnek olarak bir akademik makale yazarken, başka bir çalışmadan alınan bir pasajın tırnak içinde gösterilmesi ve kaynak gösterilmesi iktibas yapmak olarak tanımlanabilir.
Bir diğer örnek olarak bir öğretmen, öğrencilerine bir edebiyat eserinden alıntılar yaparak konuyu daha iyi anlatmayı hedefleyebilir. Bu tür bir iktibas, hem metnin orijinal anlamını taşır hem de öğrencinin daha derinlemesine anlamasına yardımcı olur.
Öğrenme Teorileri ve İktibas
Öğrenme, bireyin çevresindeki dünyayı anlama ve bu anlayışla birlikte davranışlarını yeniden yapılandırma sürecidir. İktibas, bu süreçte önemli bir rol oynar çünkü bireylerin başkalarının düşüncelerini, bilgilerini ve analizlerini kendi öğrenme sürecine dahil etmeleri anlamına gelir. Bu da “sosyal öğrenme teorisi”ne yakın bir kavramdır.
Sosyal öğrenme teorisine göre, bireyler başkalarını gözlemleyerek, başkalarından alıntı yaparak ve onların deneyimlerinden faydalanarak öğrenirler. İktibas, başkalarının düşüncelerini ve bilgilerini alıp kendi düşünce yapısına entegre etmek, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde öğrenmeyi destekler. Bu bakımdan, iktibas, bir tür öğrenme ve bilgiyi aktarma metodudur.
Pedagojik açıdan bakıldığında, öğretmenler sınıfta öğrencilere sadece kendi bilgi birikimlerini aktarmakla kalmaz, aynı zamanda öğrencilere başkalarının fikirlerini de aktarır. Bu fikirler, metinlerden alınan alıntılar veya başkalarının yazılı eserlerinden yapılan iktibaslarla öğrencilere sunulabilir. Bu tür bir öğrenme, öğrencilerin geniş bir perspektife sahip olmasını ve düşünsel derinlik kazanmalarını sağlar.
Pedagojik Yöntemler ve İktibasın Eğitimdeki Yeri
İktibas, eğitimde kullanılan etkili pedagogik yöntemlerden biri olabilir. Alıntı yapmak, öğrencilerin düşünme becerilerini geliştiren bir stratejidir. Öğrencilere bir metnin alıntılarını sunduğumuzda, aslında onların metni daha dikkatli okumalarını, anahtar kavramları anlamalarını ve metnin bağlamını çözmelerini bekleriz.
Örneğin, bir tarih öğretmeni öğrencilerine bir dönemin önemli metinlerinden iktibas yaparak, o dönemin toplumsal yapısını, ekonomik koşullarını ve kültürel normlarını anlamalarını sağlar. Öğrenciler sadece öğretmenin anlatımıyla değil, aynı zamanda başkalarının görüşleriyle de konuyu tartışır. Bu, eleştirel düşünme becerisini geliştiren ve toplumsal yapıların nasıl şekillendiğini gösteren önemli bir pedagojik yöntemdir.
İktibas aynı zamanda eğitimde “modelleme” yöntemini de destekler. Öğrenciler, öğretmenin başkalarından alıntı yaparak nasıl mantıklı ve anlamlı bir şekilde bilgi aktardığını gözlemleyerek, benzer şekilde kendi öğrenme süreçlerinde alıntı yapma becerisini geliştirirler.
Bireysel ve Toplumsal Etkiler
İktibas, yalnızca bireysel öğrenmeyi değil, aynı zamanda toplumsal öğrenmeyi de etkiler. Eğitimde bir grup çalışması sırasında yapılan iktibaslar, toplumun farklı bireylerinin düşünce ve bilgi akışını sağlar. Bu, bir tür toplumsal etkileşim biçimidir çünkü bir düşüncenin veya bilginin başka bireyler tarafından benimsenmesi ve tekrar aktarılması, toplumsal yapıları güçlendirir.
Özellikle modern toplumlarda, bireyler sürekli olarak başkalarından bilgi alır ve bu bilgiyi kendi toplumsal bağlamlarına uygularlar. Bu noktada iktibas, sadece akademik bir kavram olmanın ötesine geçer; bireyler ve toplumlar arasındaki düşünsel etkileşim ve iletişimin bir aracı haline gelir.
Kendi Öğrenme Deneyimlerinizi Sorgulayın
Siz hiç bir alıntıyı öğrendikten sonra bu bilginin sizin için ne kadar anlamlı hale geldiğini fark ettiniz mi? Başkalarının fikirlerine dayalı bir öğrenme süreci, kendi düşüncelerinizi nasıl etkiledi? İktibas yaparken, başkalarının düşüncelerini ve bilgilerini nasıl kullanıyorsunuz?
Bu yazıyı okurken, iktibasın sadece bir bilgi aktarımı değil, aynı zamanda derinlemesine öğrenmeyi teşvik eden bir araç olduğunu fark etmiş olabilirsiniz. Öğrenme sürecinde, sadece bilgi almak değil, başkalarından aldığınız bilgiyi de yeniden şekillendirmek, üzerinde düşünmek ve kendi bakış açınızı oluşturmak çok önemlidir. Bu sürecin, toplumsal yapıyı nasıl etkilediğini ve bireylerin öğrenme deneyimlerini nasıl dönüştürdüğünü kendinize sorarak daha derinlemesine keşfetmeye ne dersiniz?